Từ lâu, món đồ chơi chuồn chuồn tre được tạo bởi những nghệ nhân Thạch Xá (Thạch Thất, Hà Nội) đã trở thành kỷ niệm gắn với tuổi thơ của biết bao người.
Đây là cái nôi ra đời của biết bao chú chuồn chuồn tre sắc màu được bày bán trên các con phố hay những điểm du lịch nổi tiếng Hà Nội.
Làng nghề chuồn chuồn tre ra đời khoảng vài chục năm trước, ban đầu làng chỉ có vài hộ la,m phục vụ bán cho khách làm quà lưu niệm. Sau đó do cung không đủ cầu nên nhiều hộ gia đình trong làng cũng tham gia. Từ đó, nghề làm chuồn chuồn mang lại thu nhập chính cho các gia đình trong làng.
Những hoạt tiết trên chuồn chuồn tre được những người thợ tự tay vẽ lên lấy cảm hứng từ cuộc sống đồng thông quê dân dã, bình yên mà tươi đẹp. Ban đầu, chuồn chuồn chỉ được làm như món đồ chơi cho lũ trẻ trong làng, sau đó được làm quà lưu niệm cho du khách đến thăm chùa Tây Phương.
Điều đặc biệt trong chuồn chuồn tre Thạch Xá là dù không được gắn thiết bị hay động cơ nhưng chúng có khả năng đứng thăng bằng trên mọi vật. Tính kiên trì của người nghệ nhân là điều kiện tiên quyết để làm được con chuồn chuồn tre chất lượng.
Để tạo được thành phẩm chú chuồn chuồn tre cần lắm công đoạn tủ mỉ như cào tinh tre, phơi khô, cắt chai thành từng bộ phận cánh, mỏ, thân, vót thân uốn cong mỏ, lắp ghép thành thân và hoàn thiện vẽ sơn.
Khó nhất là công đoạn lắp ghép thành thân để sao cho cánh có thể tạo lực đối xứng cân bằng, đứng trên mọi vật liệu.
Theo thời gian, tốc độ đô thị hóa mạnh mẽ khiến nhiều người dân trong làng bỏ nghề truyền thống, kinh doanh ngành nghề khác mang lợi tốt hơn.
Hiện trên địa bàn chỉ còn khoảng 4-5 hộ làm chuồn chuồn tre. Bởi nghề này vốn không mang lại thu nhập cao. Mỗi chú chuồn chuồn chỉ bán ra với 5-10.000 đồng, người nghệ nhân cũng chỉ lãi vài nghìn mà tốn nhiều công sức.
Một số gia đình trong lành đã liên kết tìm đầu ra cho sản phẩm bằng cách phục vụ khách du lịch tại điểm trong nước và cả khách nước ngoài Anh, Pháp, Mỹ Nhật…
Các chuyên gia cũng hiến kế làng nghề chuồn chuồn tre Thạch Xá nên đẩy mạnh phát triển du lịch cộng đồng, kết hợp đón khách tham quan, lưu trú tại homestay.